Sağlık bakanlığı temel sağlık hizmetleri Tütün Ürünlerinin Zararlarından Korunma ve Denetim Yasası” uyarınca sigara içme yasağına uygunluk açısından kurum ve kuruluşları ilk ve en son denetlemesini 22 Ocak 2019 tarihinde yapmış.
O tarihten sonra herhangi bir denetim yapılmamış olsa gerek çünkü web sayfalarında yeni bir denetimle ilgili bilgi yok.Zaten basınada yansıyan bir denetim yok.
Yani Anayasa, Hukuk devleti, yürütmenin görevleri hepsi hikaye..
Ölen ölsün kalan sağlar bizimdir misali..
Herkes başının çaresine baksın meselesi.
Neyse uzatmaya gerek yok.
Bu yazı “Tütün Ürünlerinin Zararlarından Korunma ve Denetim Yasası” uyarınca sigara içme yasağına uygunluk açısından kurum ve kuruluşları sürekli denetlemesi ve para cezası verilen yerlerin cezalarınında tahsil edilmesini sağlaması gerekenlere ve onların bağlı olduğu Bakan ve Bakanlığa ithaf edilmiştir.
İnsanlar her yıl 4.5 trilyon, evet 4.5 trilyon adet sigara izmaritini doğaya atıyor!
Bu, yılda 750 kiloton atık demek! Yani o ufacık sigara izmariti tanecikleri birleşerek her yıl bir dağ oluyor!
Örneğin Amerika’da bu, sokağa atılan çöplerin tam %50’sine karşılık geliyor! Bu çöplerin toplanması için yılda 11.5 milyar dolar harcıyorlar.
Peki ama İnsanlar Neden Bunu Yapıyor hiç düşündünüzmü?
Bunlar diğer insanları ve Dünya’yı en ufak umursamayan berbat kişilermidir.Elbette ki değil. Sigara çöpünü yere atan herkes canavar değil. Hatta bu kişiler etrafınızda, ailenizin içinde bile olabilir. Üstelik bu sadece sigara izmariti ile ilgili olmak zorunda da değil.
Soruyu genelleştirmek mümkün: İnsanlar, bariz şekilde kötü olan davranışları neden sergilerler? Eğer kendilerinden başka hiç kimseyi umursamayan bencil varlıklar değillerse, bu davranışların sebebi ne? Ve daha önemlisi, bu sorunu nasıl çözebiliriz?
Gelin bu konuda yapılan çalışmalara bakalım.
Sigara çöpü örneğinde, sorunun kökenlerine indiğinizde, bunun bir bilgi ve davranış problemi olduğunu görürsünüz.
Spesifik bir kişi çevreyi umursamıyor olabilir; ancak milyonlarcası bunu yaptığında, sadece umursama ya da umursamama ile açıklamak mümkün olmaz.
Bir “Ali” karakteri düşünün: Ali, sürekli sigara içen ve çöpünü her seferinde yere fırlatan biri olsun. Bu Ali neden böyle?
Olasılık 1
“Ali’nin sigara çöpünü yere atmanın bir problem olduğuna dair farkındalığı yoktur” deriz.
Bu durumda, Ali’nin farkındalığını arttırmamız gerekir. Sosyal medyada buna benzer kişilerle yapılan görsel çalışmalar farkındalığı artırabilir.
Olasılık 2:
Ali, davranışının doğaya zarar vermediğine inanıyor olabilir. Bu durumda Ali’nin sahip olduğu bilgi hatalıdır.
Bunu düzeltmenin tek yolu, Ali’nin ve çevresinin bilgisini arttırmaktır.
Eğitim ve doğru bilgilerin kişilere ulaştırılması önemlidir.
Örneğin sigara izmaritleri kağıttan ibaret değildir; bol miktarda sentetik kimyasal madde içerir ve bu maddeler doğa için toksiktir.
Olasılık 3:
Bir diğer olasılık şu: Ali sorunun farkında olabilir; ancak onun için bu sorun öylesine ufak bir sorundur ki, davranışını değiştirmeye gerek görmez. Sonuçta milyonlarcası yere izmarit atarken, Ali atmış, atmamış, ne fark eder, öyle değil mi?
Böyle bir durumda Ali’nin motivasyon eksiği olduğu söylenebilir ve çözümü, motivasyonunu arttırmaktır.Ali çalışma gruplarına dahil edilebilir.Teşvik edici projelerde yer alması sağlanabilir.Burada devletede büük görevler düşmektedir.
Mesela Ali okyanus yaşamına hayran olabilir. Dolayısıyla sigara izmaritlerinde bulunan ağır metaller, nikotin ve diğer karsinojen kimyasalların özellikle de su ekolojisine ne kadar büyük zararlar verdiğinden söz edilmesi, Ali için bir motivasyon olabilir.
Olasılık 4: Tabii Ali’nin kendince haklı bahaneleri de olabilir. Belki Ali hayatta sigara çöpünü yere atmazdı da,yaşadığı mahallenin belediyesi kaldırımlara yeterince çöp kutusu koymuyordur. Dolayısıyla Ali de ne yapsın, yere atmak zorunda kalıyor. Bu durum Ali’nin destekleyici bir çevreye ihtiyacı var deriz.
Bu tarz durumlarda devlet kurumlarına çok büyük yük düşüyor. Sokakların temiz ve kullanılabilir çöplere sahip olduğundan emin olunması, çevre kirliliğini dikkate değer miktarda azaltıyor.
Olasılık 5:
Son bir seçenek, Ali’nin problemi tamamen anlaması ama zerre umursamaması..
İşte saydığım diğer tüm olasılıkların dışında kalan Ali için tek çözüm, çevrenin davranışı cezalandırması ve ödüllendirmesidir. Burada yine devletlere iş düşer: Geçirdikleri makul ve uygulanabilir yasalar ile Ali’ye her çöpü için 1000 lira ceza kesebilirler. Bu ceza, birkaç seferden sonra Ali’nin davranışını değiştirmesini sağlayabilir.
Yapılan çalışmalar ortaya çıkan sonuçlar böyle ;
Ve gelelim yasalarla alınan tedbirlere;
Ve ,Sayın Ali Pilli .Sağlık Bakanım.
Şu bir gerçek ki bir yasa, ancak ve ancak uygulanırsa anlamlı ve etkilidir; yoksa bir kağıt parçasından ibarettir.O nedenle her konuda olduğu gibi bu konudada yasaların uygulanabilir olması anahtar faktördür.
Fakat illa cezalandırıcı ve negatif olmak zorunda değiliz; ödüllendirici ve pozitif de olabiliriz.Sağlık Bakanlığı bu anlamda bir program tertipleyebilir veya örneğin bazı belediyeler, belli sayıda sigara çöpünün toplanması karşılığında belli bir miktar ödül koyabilirler. Böylece cezaya gerek kalmaksızın çöplerin yere atılması azaltılabilir; hatta Ali diğer insanlar tarafından atılmış çöpleri bile toplayabilir.
Daha ne olsun, Ali mis gibi adam oldu!
Bazense yasal bir ceza veya ödüle gerek kalmaz. Çünkü toplum baskısı bireylere yön verir.
En güçlü sosyal baskı ise, birkaç saniyenizi ayırıp kötü davranışı sergileyenleri sözlü olarak uyarmaktır.
Yapılan çalışmalar, bir kişinin çöpünü atmadan önce ortalamada 12 adım attığını gösteriyor.
Yani bir kişinin elinde çöp belirdikten sonra ortalama 12 adımda çevre kirleniyor. Bunu gördüğünüzde kibarca müdahale edebilirsiniz.
Benim önerim, yere çöp attığını gördüğüm birine, onun çöp olduğunu bilmeme rağmen “Pardon, bir şey düşürdünüz.” demek.
Böylece ortam gerilmemiş olur; çünkü kimse açık açık suçlanmaktan hoşlanmaz.
Ama kimse de “Yok arkadaş, o zaten çöp.” demez; çünkü çoğu insan yaptığının kötü olduğunu bilir. Derse de… Üç beş densiz için denemekten vazgeçmeyin deriz.